IBN HOJIBNING HAYOTI, FAOLIYATI VA ILMIY MEROSI

Abstract

Ibn Hojib (1174–1249) o‘rta asr islom olamining mashhur olimlaridan biri bo‘lib, arab tili grammatikasi, fiqh va boshqa diniy-ilmiy fanlarga muhim hissa qo‘shgan. U asosan o‘zining arab tili grammatikasiga oid mashhur asarlari – "Al-Kofiya" va "Ash-Shofiya" bilan tanilgan. Ushbu asarlar o‘rta asr va keyingi davrlardagi arab tili va grammatika ilmiy tadqiqotlarining asosini tashkil etgan. Ibn Hojibning ilmiy merosi musulmon olimlari orasida katta qadr-qimmatga ega bo‘lib, uning asarlari Sharq va G‘arbda keng o‘rganilgan va ko‘plab sharhlar bilan boyitilgan. "Al-Kofiya" kitobi arab tilining sintaksisi, ya’ni naxv ilmi haqida bo‘lib, o‘rta asr olimlari tomonidan tilni o‘rganish va o‘rgatishda qo‘llanilgan eng asosiy qo‘llanmalardan biri hisoblanadi. Bu asar nafaqat arab tili grammatikasi uchun, balki islom huquqi, tafsir va hadis kabi diniy fanlarni o‘rganishda ham muhim ahamiyat kasb etgan. Ibn Hojibning "Ash-Shofiya" asari esa arab tilining morfologiyasiga, ya’ni sarf ilmi bilan bog‘liq bo‘lib, tilning lug‘aviy tuzilishi va so‘z yasash qoidalariga bag‘ishlangan.

          Ibn Hojib nafaqat arab tilshunosligi, balki fiqh – islom huquqi sohasida ham faoliyat yuritgan. Uning huquqshunoslikka oid asarlari o‘rta asr musulmon huquqshunosligi rivojiga katta ta’sir ko‘rsatgan va ko‘p jihatdan hozirgi davrga qadar o‘z dolzarbligini yo‘qotmagan. Mazkur maqolada Ibn Hojibning hayoti, uning ilmiy faoliyati va merosi keng tahlil qilinadi. Unda olimning yashab o‘tgan davri, uning ta’lim olishi, ustozi va shogirdlari, ilmiy izlanishlarining asosiy yo‘nalishlari haqida so‘z yuritiladi. Shuningdek, Ibn Hojibning asarlari va ularning keyingi avlod olimlari tomonidan qanday qabul qilinganligi ham ko‘rib chiqiladi. Bu maqola orqali Ibn Hojibning musulmon dunyosida tutgan o‘rni va uning ilmiy merosining bugungi kunga ta’siri yoritiladi.